Po pierwszym przeczytaniu projektu ustawy o sprawozdawczości organizacji pozarządowych miałam mieszane uczucia – sporo wątpliwości, ale też poczucie, że jest to propozycja ułatwień. W uzasadnieniu do ustawy, głównymi przesłankami jest jawność działalności organizacji oraz uproszczenia. Zapowiadają się kolejne utrudnienia dla organizacji i to naprawdę duże. Wątpliwych rozwiązań w projekcie jest dużo, tu skupiam się na kluczowych według mnie regulacjach, dotyczących sprawozdawczości.
- Obowiązki sprawozdawcze według projektu ustawy o sprawozdawczości
Kluczowe zapisy projektu o sprawozdawczości to art. 4 i 5 wskazujące na rodzaj sprawozdań jakie będą miały składać organizacje pozarządowe. Ze wskazanych powyżej art. 4 i 5 projektu wynika, że sprawozdania finansowe do NIW będą musiały składać tylko organizacje z przychodami powyżej 1 mln zł (na dzień dzisiejszy w projekcie jest mowa wyłącznie o przychodach z działalności statutowej. Organizacje niemające statusu OPP i z przychodami poniżej 1 mln będą składać „tylko” informację o źródłach przychodów, kosztach i rodzajach prowadzonej działalności.
W uzasadnieniu projektu ustawy czytamy: „Należy w związku z powyższym zaznaczyć, iż wynikający z art. 27 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych obowiązek dotyczący składania do Szefa KAS przez organizacje pozarządowe sprawozdania finansowego oraz wynikający z art. 69 ustawy o rachunkowości obowiązek dotyczący składania sprawozdania we właściwym rejestrze sądowym, zostaną spełnione poprzez złożenie sprawozdania finansowego wraz z informacją o źródłach przychodów, poniesionych kosztach i rodzajach prowadzonej działalności w bazie sprawozdań organizacji pozarządowych prowadzonej przez Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego”.
- Część obowiązków sprawozdawczych po staremu?
Są „dwa systemy rachunkowe” dla ngo:
a) Pełna rachunkowość – system „domniemany”, czyli w oparciu o Ustawę o rachunkowości;
b) Uproszczona ewidencja przychodów i kosztów (UEPIK) – w oparciu o art. 10a Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz Rozporządzenie w sprawie prowadzenia uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów przez niektóre organizacje pozarządowe oraz stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego.
Sprawozdań finansowych nie muszą robić tylko organizacje prowadzące uproszczoną ewidencję przychodów i kosztów – bo w ogóle nie stosują ustawy o rachunkowości, a jak zostało napisane wyżej, to ustawa o rachunkowości kształtuje obowiązek i procedurę sporządzania sprawozdań finansowych.
UEPIK, to system dostosowany do tego, by móc sporządzić deklarację o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT-8), dlatego przez niektórych jest nazywany „ewidencją podatkową”. Aby wspomniany UEPIK stosować, trzeba spełniać pewne kryteria i trzeba ten fakt zgłosić w odpowiednim momencie do urzędu skarbowego. Jeśli więc do urzędu skarbowego nie zostało zgłoszone prowadzenie UEPIK to właśnie z „domniemania” stosuje się ustawę o rachunkowości, a więc i obowiązek sporządzenia sprawozdań finansowych.
Wracając do projektu ustawy – powstanie taka sytuacja, że NGO mająca przychody poniżej 1 mln, nie stosująca UEPiK według projektu ustawy nie składa sprawozdania finansowego do NIW – składa do NIW tylko informację o źródłach przychodów, kosztach i rodzajach prowadzonej działalności. Jednak, skoro prowadzi księgowość zgodnie z ustawą o rachunkowości, to sprawozdanie finansowe sporządza i składa na tych samych zasadach, co dotychczas (czyli wysyła albo do szefa KAS albo do KRS). - UEPiK
Projekt zakłada zmianę kryteriów, które trzeba spełniać, żeby móc stosować UEPIK (art. 26 projektu). W wyniku tej zmiany może znacznie poszerzyć się grupa organizacji, które będą mogły stosować UEPIK, więc wydawać by się mogło, że to znaczne uproszczenie. Np. projekt zakłada zwiększenie górnej granicy przychodów uprawniających do stosowania UEPIK – ze 100 tys. do 1 mln zł oraz możliwość stosowania UEPIK przez organizacje mające status OPP (teraz OPP nie mogą stosować UEPIK).
Ale tu znowu są komplikacje. Bo jednocześnie projekt wprowadza ograniczenie – jeśli organizacja będzie miała dotację na realizację zadań zleconych z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego lub funduszów celowych w wysokości przekraczającej 100 tys. zł – to już nie można będzie stosować UEPIK, ale pełną księgowość (nawet jeśli ogólny przychód będzie poniżej 1 mln zł). Czyli w jednym miejscu jest podniesiona granica do 1 mln zł, a w drugim okrojona do 100 tysięcy.
Jeszcze z innej strony – projekt zakłada, że OPP z dochodem do 1 mln zł będzie mogła prowadzić UEPIK. Ale jednocześnie art. 5 projektowanej ustawy zakłada, że i tak będzie musiała robić sprawozdanie finansowe. - Co z organizacjami prowadzącymi działalność gospodarczą?
Uzasadnienie projektu wskazuje, że NIW miałby przekazywać sprawozdania finansowe do KRS. Ale z zapisów projektu to nie wynika. Po pierwsze projekt ustawy w art. 4 odnosi się tylko do organizacji z przychodami z działalności statutowej – dzieli organizacje na te, które mają dochody poniżej 1 mln zł z działalności statutowej (te nie mają obowiązku wysyłania sprawozdań finansowych do NIW) oraz na te z dochodami powyżej 1 mln zł z działalności statutowej (te mają zamieszczać sprawozdania finansowe na stronie NIW).
Obecnie powszechnie przyjmuje się, że działalność statutowa to taka, która wynika z zapisów statutu o celach organizacji i środkach ich realizacji, natomiast uznaje się, że działalność gospodarcza nie jest działalnością statutową. Idąc za tym powszechnym rozróżnieniem nie wiadomo, co miałyby robić organizacje prowadzące działalność gospodarczą. Jaki był zamysł projektodawcy? Czy dochody z działalności gospodarczej miały się wliczać w przychody z działalności statutowej, a więc w przypadku przychodów powyżej 1 mln organizacje miałyby wysyła sprawozdania finansowe do NIW? Czy też zamysłem było, aby nadal podmioty wpisane do rejestru przedsiębiorców wysyłały sprawozdanie finansowe do KRS (tak jak dziś)? - Nowy, dodatkowy obowiązek dla wszystkich organizacji
Projekt wprowadza też nowy obowiązkowy sprawozdawczy – ma dotyczyć organizacji niezależnie od wysokości przychodów i niezależnie od wybranej formy księgowości – obowiązek składania informacji o źródłach przychodów, kosztach i rodzajach prowadzonej działalności. Jedynym wyjątkiem wskazanym w projekcie są stowarzyszenia, których jedynym przychodem są składki nie przekraczające 10 tys. (one nie będą musiały tej Informacji sporządzać). Wszystkie pozostałe podmioty – czyli te, które muszą i tak składać sprawozdania finansowe, oraz te, które sprawozdania składać nie muszą bo prowadzą UEPIK – będą musiały dodatkowo taką informację sporządzać i wysyłać do NIW. Dla organizacji posiadających status OPP, to będzie trzeci dokument sprawozdawczy (bo będą musiały sporządzać sprawozdanie finansowe, sprawozdanie merytoryczne/lub uproszczone merytoryczne oraz dodatkowo tę Informację o źródłach przychodów, kosztach i rodzajach prowadzonej działalności).
A jeszcze inna problematyczna kwestia to zakres danych, jakie trzeba będzie wskazać w tym nowym „sprawozdaniu”. - Konieczność opatrzenia podpisem elektronicznym
Projekt zakłada, że zarówno sprawozdanie, jak i Informacja o źródłach przychodów, mają być sporządzane w formie elektronicznej i podpisywane elektronicznie. Owszem, możliwość wypełniania obowiązków sprawozdawczych w formie elektronicznej jest pożądana – ale możliwość, a nie powszechny obowiązek! Już teraz wymóg sporządzania sprawozdań w formie elektronicznej, a przede wszystkim podpisywania elektronicznie, jest dla niektórych osób zbyt dużym wyzwaniem. Organizacje to w przeważającej większości społecznicy. Zdarza się, że są to wspaniałe, zasłużone dla społeczności osoby, ale niekoniecznie biegłe w nowych technologiach. Już słyszymy, że niektóre organizacje zrzeszające seniorów podjęły decyzję o likwidacji, gdyż nie są w stanie sprostać obowiązkom elektronicznym.
Obecnie niektóre podmioty nie muszą wypełniać obowiązków elektronicznie, bo mogą skorzystać z wyjątku i składać CIT-8 w wersji papierowej, a z racji stosowania UEPIK nie sporządzają sprawozdań finansowych. Jednak projekt zagada, że zarówno informacja o źródłach przychodów, kosztach i rodzajach prowadzonej działalności, jak i sprawozdanie, musi być podpisane elektronicznie.
PODSUMOWUJĄC
Idea ułatwień jest jak najbardziej słuszna. Tylko że w obecnym kształcie projektu nic na ułatwienia nie wskazuje. Powstanie nowy akt prawny, który organizacje będą musiały znać i stosować. Projekt ustawy nie zastępuje już istniejących obowiązków, nie spowoduje, że działacze społeczni mogliby zapomnieć o kilku innych aktach prawnych. Trzeba będzie umieć dopisać nowe obowiązki do tych wynikających z już istniejących aktów prawnych – np. jak się ma projekt ustawy o sprawozdawczości do ustawy o rachunkowości. Jedyne ułatwienia wiążą się z planowanym wykreśleniem obowiązku składania sprawozdań przez fundacje i z tym, że organizacje o statusie OPP będą przesyłać sprawozdanie finansowe w jedno miejsce. Wątpliwości co do projektu jest wiele, nie sposób w tekście publicystycznym opisać wszystkie. Bardzo problematyczne w projekcie jest chociażby to, że obecnie projekt dotyczy organizacji pozarządowych w bardzo szerokim znaczeniu (art. 2 projektowanej ustawy) – także partii politycznych, związków zawodowych, związków pracodawców, cechów, kółek rolniczych, spółek non-profit itd.
Według mnie nieprawdopodobne jest, aby w jednej, dodatkowej bazie – bo przecież te podmioty są już w innych ewidencjach – zgromadzić wszystkich i nakazać im składanie sprawozdań. Same „podstawowe” formy organizacji pozarządowych, czyli stowarzyszenia i fundacje, są w różnych ewidencjach (różne rejestry KRS). Ale są też ewidencje starosty (kluby sportowe, stowarzyszenia zwykłe). Kto i według jakiego klucza będzie dodawał organizacje do bazy? Same organizacje będą się tam „wpisywały”, czy powstanie najpierw nowy rejestr? Projekt ustawy nie wprowadza żadnego narzędzia, które umożliwiałoby zebranie wszystkich podmiotów w jedno miejsce.
Postulat jawności można osiągnąć łatwiejszymi sposobami (chociażby obowiązkiem upubliczniania sprawozdania finansowego).
Nie sposób na koniec wspomnieć o zbyt daleko idących konsekwencjach za niedopełnienie obowiązku sprawozdawczego – projekt zakłada, że pół roku opóźnienia w złożeniu sprawozdania finansowego spowoduje wykreślenie organizacji z ewidencji. Wydaje się to zbyt pochopną konsekwencją – bez żadnego ostrzeżenia, wezwania organizacji do złożenia sprawozdania. W dodatku brak w projekcie procedury, jak by to się miało odbywać. Tak po prostu wykreślenie z ewidencji? Bez żadnego postępowania likwidacyjnego? Bez sprawdzania, czy podmiot ma długi, bez decyzji, co miałoby się stać z majątkiem organizacji?
Sprawa jest poważna, dotyczy nas wszystkich, dlatego warto zapoznać się z projektem ustawy, wziąć udział w konsultacjach i wnosić swoje spostrzeżenia. Bo generalnie_ – _obowiązków sprawozdawczych nie ubędzie, a przybędzie.
Źródło: inf. własna poradnik.ngo.pl
https://publicystyka.ngo.pl/czy-projekt-wejscie-w-zycie-projektu-ustawy-ulatwi-funkcjonowanie-organizacji-na-pewno-nie-w-obecnym-ksztalcie-propozycji