Działalność społeczna w Polsce jest prowadzona w ramach dwóch podstawowych form prawnych: fundacji i stowarzyszeń. Niezależnie od formy prawnej organizacje pozarządowe funkcjonują podobnie – realizują projekty, pozyskują środki na działania ze źródeł zewnętrznych, realizują zadania zlecane przez administrację publiczną. Dlatego opisując ich działalność, rzadko podkreślamy różnice między fundacjami i stowarzyszeniami.
Okazuje się jednak, że fundacje i stowarzyszenia różnią się nie tylko prawną podstawą działania, ale także pod względem sposobu czy skali działania, zasobów czy problemów.
Na każdą zarejestrowaną fundację przypadają 4 stowarzyszenia. W 2021 roku w Polsce było zarejestrowanych ok 30 tysięcy fundacji (REGON). W tym samym okresie liczba zarejestrowanych stowarzyszeń to 122 tys.
Fundacje są „młodsze” niż stowarzyszenia. 40% fundacji działa nie dłużej niż 5 lat, zaś ponad 10 lat działa zaledwie 19%.Wśród stowarzyszeń staż krótszy niż 5 lat ma 21%, a 55% powstało co najmniej 10 lat temu.
Fundacje działają na większą skalę niż stowarzyszenia. 64% fundacji działa w skali ogólnokrajowej lub międzynarodowej, a 15% lokalnej. Wśród stowarzyszeń proporcja ta wygląda inaczej – udział podmiotów działających lokalnie jest taki sam jak tych, które działają w skali ogólnokrajowej lub międzynarodowej (po 38%).
Fundacje są bardziej „wielkomiejskie”, stowarzyszenia bardziej „wiejskie” i „małomiasteczkowe”. 60% fundacji jest zarejestrowanych w dużych miastach (pow. 200 tys. mieszkańców), z kolei na wsi i w małych miejscowościach ma siedzibę 26%.Stowarzyszenia niemal odwrotnie – połowa (50%) jest zlokalizowana na wsiach i w małych miejscowościach, a w dużych miastach 32%.
Fundacje mają większe budżety niż stowarzyszenia. W 2017 roku przeciętny budżet fundacji wynosił 50 tys. zł, a stowarzyszenia 24 tys. zł.
Fundacje częściej korzystają ze źródeł prywatnych, a stowarzyszenia publicznych. W 2017 roku fundacje miały częściej niż stowarzyszenia przychody z darowizn od osób indywidualnych i firm oraz z działalności gospodarczej. Stowarzyszenia nieco częściej korzystały z krajowych i zagranicznych środków publicznych.
Fundacje częściej niż stowarzyszenia mają stały zespół pracowniczek i pracowników, a także zewnętrznych wolontariuszy. Stały personel (niezależnie od formy zatrudnienia) ma 42% fundacji i 28% stowarzyszeń. Z wolontariuszami współpracuje 72% fundacji i 60% stowarzyszeń.
Fundacje bardziej niż stowarzyszenia martwią się o wizerunek, ale to im Polacy bardziej ufają. Obawa o wizerunek jest problemem dla 30% fundacji i 18% stowarzyszeń. Jednocześnie fundacjom Polacy ufają nieco częściej niż stowarzyszeniom (60% vs 53%).
Jakie są polskie fundacje?
